خبر ساز- مریم عباسی: مراغه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و دومین شهر بزرگ استان آذربایجان شرقی می‌باشد که در کنار رودخانه زیبای صافی و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته است.
واژه مراغه پس از فتح ایران توسط اعراب رایج شده و پیش از ورود اسلام این شهر با نام‌هایی همچون «افرازه‌رود»، «افرازروح»، «افراه‌روز» و «افرازهارود» شناخته می‌شد که بعدها به «ماراوا»، «ماراغا» و «مراغه» تغییر یافته است و بر همین اساس قدمت شهر مراغه به دوره ماد بر می‌گردد.
شهر مراغه در طول سده‌های گذشته، همواره به‌عنوان یکی از آبادترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای آذربایجان و ایران شناخته می‌شد و پادشاهان توجه ویژه‌ای نسبت به این شهر داشته‌اند.
واژه‌ای که امروزه بر این شهر اطلاق میشود، تغییر یافته واژه ترکی «ماراآغا» به‌معنای جایگاه بزرگان است.
موقعیت منطقه‌ای مراغه طوری است که از شمال به شهر تبریز ارتفاعات کوه های سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به دریاچه ارومیه و از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود است فاصله مراغه – تبریز از طریق جاده آسفالته ۱۳۰ کیلومتر است اختلاف ساعت این شهر با تهران ۲۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه است.
این شهر علاوه بر جاده آسفالته از طریق خط آهن به تبریز و تهران و از طریق خطوط هوایی به تهران متصل میشود.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان مراغه از دو قسمت مجزا تشکیل شده است. بخش شمالی که شامل دامنه‌های جنوبی ارتفاعات سهند می‌باشد، به‌صورت کوهستانی و ناهموار بوده و بخش مرکزی و جنوبی شهرستان، به صورت دشت و جلگه است.
توده کوهستانی سهند از مهم‌ترین عوارض توپوگرافیک شهرستان محسوب میشود که دامنه‌های جنوبی این کوهستان پیکربندی بخش عمده‌ای از شهرستان را تشکیل می‌دهد.
شیب عمومی زمین در این شهرستان از شمال به جنوب است و سه رودخانه لیلان‌چای، مردق‌چای، صوفی‌چای از رودخانه‌های مهم تأمین‌کننده آب کشاورزی شهرستان هستند.
شهرستان مراغه از لحاظ وضع آب و هوا معتدل (متمایل به سردی) و نسبتا مرطوب است و هوای قسمت‌های جلگه و کنار دریاچه گرمسیر و در قسمت‌های کوهستانی معتدل می‌باشد. هوای بخش سراجو به‌طور کلی معتدل و در سایر بخش‌ها در قسمتی سرد و در قسمتی معتدل است.
از جملهٔ آثار تاریخی و جای‌های دیدنی مراغه می‌توان به آرامگاه اوحدی مراغه‌ای، برج مدور، پل خانقاه، پل قلعه دختر، پل مردق، رصدخانه مراغه، غار کبوتر، غارهای رصدخانه، کلیسای مراغه، گنبد سرخ، گنبد غفاریه، گنبد کبود، مسجد شجاع‌الدوله، مسجد شیخ ابا، مسجد شیخ تاج، مسجد ضریر، مسجد طاق، مسجد ملارستم، مسجد ملامعزالدین، معبد مهر، مقبره آقالار و موزه ایلخانان و صدها مورد دیگر اشاره کرد.
اوج شهرت نام مراغه به عهد هلاکوخان می‌رسد. در دوره هلاکوخان و در زمانی که مراغه به عنوان پایتخت برگزیده شده بود با تقاضا و تشویق دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی معتبرترین مرکز علمی جهان یعنی رصدخانه مراغه در یکی از تپه‌های شمال غربی مراغه احداث شد که قبل از ویرانی یکی از بزرگترین مراکز پژوهشی و نجومی زمان خود در جهان بود. و هم اکنون گنبدی بلند جهت پوشش بقایای برج مرکزی رصدخانه بر روی آن احداث شده که به‌عنوان نمایشگاه، از آلات و وسایل نجومی آن دوره نیز در آن استفاده خواهد شد.
مراغه با ۴۰۰ اثر تاریخی و ثبتی
شهر مراغه با غنای بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی و بیش از ۱۱۰ اثر ثبتی بازمانده از دوره‌های مختلف تاریخی، بستری مساعد برای پرورش ادیبان، دانشمندان و هنرمندان متعددی در طول تاریخ بوده و هست.
بر اساس منابع تاریخی مراغه شهری مهم در دوران حکومت ماناها بوده و جزو سه ایالت مهم آذربایجان قدیم و با نام اوئشدیش شناخته شده است.
منابع تاریخی مراغه را زادگاه زرتشت نامیده و دانشمندان بر این باورند که زرتشت در دامان کوه سهند که در اوستا از آن با نام اسنوند یاد شده است متولد شده است. مراغه در سال ۶۱ هجری قمری به تصرف اعراب درآمد و از پایگاه‌های آنان به شمار می‌آمده است.
موزه ایلخانی مراغه چکیده‌ای از تاریخ ۲۰۰ ساله ایلخانان
شهر مراغه نخستین پایتخت ایلخانان مغول بوده و موزه ایلخانی این شهر تنها موزه تخصصی آن دوره در ایران است.
آثار با ارزش موجود در موزه تخصصی ایلخانی مراغه مجموعه‌ای جالب و دیدنی از حکومت ۱۰۴ ساله ایلخانان مغول در ایران است.
در این موزه آثار ارزشمندی شامل مجموعه سفال، سکه، شیشه، آبگینه، فلز و نسخه‌های قرآنی نگهداری میشود.
مجموعه سفال‌های موزه مراغه با سبک‌های زیر لعاب شفاف، زرین‌فام، مینایی، لاجورد نمایش‌گر عصر طلایی سفالگری دوره اسلامی در ایران آن زمان است.
این سفال‌ها با نقوش هندسی، گلبرگ‌های سلیمی، حیوانی، انسانی و خط نوشته‌ها تزیین شده‌اند.
سکه‌های موزه ایلخانی مراغه مجموعه‌ای کامل از سکه‌های رایج عصر ایلخانان است که از ۱۷ فرمانروای ایلخانی که در ایران حکومت کرده‌اند، سکه‌هایی با ارزش از ۱۶ ایلخان نگهداری میشود.
مسئول موزه ایلخانی مراغه ادامه داد: پول رایج ایلخانان به لحاظ کاربرد اقتصادی و معاملات تجاری و رسمی، به صورت پشتوانه تک فلزی و نقره بود. سکه‌های طلا برای مقاصد ویژه ایام عید و جشن‌ها ضرب می‌شد و سکه‌های مسی (فلوس) برای معاملات روزمره رواج داشت.
تنوع نقوش سکه‌ها در دوره ایلخانی معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آئینی ادیان و فرقه‌های مختلف ضرب شده بر روی آنها، گویای تساهل مذهبی مغولان است؛ همچنین بر سکه‌های ایلخانی متونی از آیات قرآنی، لااله‌الاالله، محمدرسول‌الله، نام خلفای راشدین و در دوره‌ای کوتاه متن علی ولی‌الله و نام دوازده امام به‌خط کوفی و نسخ نقش شده است. نام و القاب ایلخانان معمولاً به خط اویغوری با خطوط عربی سکه‌ها ترکیب شده‌اند.
بر اساس اخبار مندرج در کتب مورخان، ۸۷ مرکز ضرب سکه در دوره ایلخانان وجود داشته و مراغه، تبریز و سلطانیه از مراکز مهم ضرابخانه‌های حکومتی بوده‌اند.
در بخش فلز این موزه نیز نمونه‌هایی با ارزش از ظروف فلزی، پیه سوزها و شمعدان‌های آن دوره به نمایش درآمده است.
در بخش شیشه و آبگینه موزه مراغه ظروف شیشه‌ای زیبایی که با روش‌های مختلف شیشه‌گری شامل دمیده آزاد، دمیده در قالب، تراش و نقوش افزوده ساخته شده به نمایش گذاشته شده است.
در بخش کتابت این موزه نیز قرآن‌هایی که برای اولین‌بار ترجمه در آنها رایج شده، نگهداری میشود که این قرآن‌ها بر روی کاغذهای موسوم به خانبالغ که از کاغذهای وارداتی کشور چین بوده، نوشته شده و دارای تزئینات زرنگار است.
مراغه نخستین پایتخت ایلخانان مغول در ایران
شهر مراغه نخستین پایتخت ایلخانان مغول بوده و موزه ایلخانی این شهر تنها موزه تخصصی آن دوره در ایران است که در آن فرهنگ، تمدن و هنر صنعت‌گران و هنرمندان آن دوره به نمایش درآمده است، این موزه در خانه قدیمی در کنار مقبره اوحدی مراغه‌ای، شاعر و عارف قرن هفتم هجری قرار دارد.
موزه ایلخانی مراغه چکیده‌ای از تاریخ ۲۰۰ ساله استیلای ایلخانان مغول را به نمایش می‌گذارد. از دوره سلطنت هلاکو و فتح بغداد تا سقوط سلطان ابوسعید آخرین ایلخان مغول به دست سربداران. ساختمان این موزه همزمان با ساخت بنای یادبود اوحدالدین مراغی، شاعر نام‌آور قرن هفتم و هشتم بین سال‌های ۵۳ تا ۵۷ به وسیله انجمن آثار ملی آغاز شد. این محل در سال ۱۳۶۳ مقارن با تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به موزه تبدیل و در سال ۱۳۷۵ رسماً فعالیت خود را آغاز کرد.
گنبد سرخ مراغه
گنبد سرخ قدیمی‌ترین بنای آجری شهر مراغه، در سال ۵۴۲ هجری قمری به دستور عبدالعزیز بن‌محمود بن‌سعد یدیم و به وسیله بنی‌بکر محمدبن بندان‌بن محسن معمار در زمان سلجوقیان در این شهر بنا شده است.
گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ترین بناهای موجود در مراغه است که در قسمت جنوب غربی شهر قرار دارد. نام بانی بنا و تاریخ احداث آن را می‌توان از کتیبه جبهه شمالی و نام سازنده آن را از کتیبه غربی ملاحظه نمود. آنچه از این کتیبه‌ها برداشت میشود این است که بنای گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری قمری به دستور عبدالعزیزبن محمودبن سعد یدیم و به وسیله بنی‌بکر محمدبن بندان‌بن محسن معمار ساخته شده است.
به طور کلی گنبد مزبور بنایی مربع شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلی که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و به وسیله هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پله ششم و هفتم جزو آستانه درگاه محسوب می‌شوند.
در بازدید آنوبانینی مشاهده شد ورودی گنبد سرخ به سوی شمال باز میشود و شامل درگاه بلند و زیبایی است که آجرکاری پرنقش و نگار ظریفی همراه با کاشی‌های فیروزه‌ای که تازه در معماری سلجوقی متداول گشته بود زینت یافته است.
اطراف این آجرکاری را کتیبه‌ای به خط کوفی احاطه کرده که متن آن چنین است: "امر بینا هذه القبه، الامیر الرءیس العالم فخرالدین عمادالاسلام قوام آذربایجان ابوالعز عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیم الله علاه". بر بالای آن کتیبه‌ای افقی به خط کوفی مشاهده میشود که متضمن تاریخ بنای کتیبه است: "بنی المشهد فی الحادی عشر من شوال سنه اثنین و اربعین و خمسا".
مجموعه این تزئینات معقلی و آجرکاری و کتیبه ها و نقش و نگارهای گوناگون جلوه خاصی به بنا بخشیده است.
نمای سه ضلع شرقی، غربی و جنوبی گنبد سرخ هر یک دارای دو طاق نمای آجری با طرحهای تزئینی و سه طاق مزین به آجرکاری تخمیری است.
در کتیبه جبهه شرقی آیه ۵۴ از سوره ۳۹ قرآن کریم نوشته شده و در جبهه غربی کتیبه‌ای است که نام سازنده بنا را نشان می‌دهد: "عمل العبد المذءب الراجی الی عفوالله بنی بکر محمدبن بندان البنا بن المحسن المعمار".
در چهار گوشه خارجی بنا ستون‌های مدوری با تزئینات آجری وجود دارد که علاوه بر کمک به ایستایی بنا، به زیبایی آن نیز می‌افزاید.
قسمت داخلی بنا به صورت فضایی مربع شکل است که سه ضلع آن هر کدام دو طاق نما همانند نمای خارجی تعبیه شده است.
در گذشته در طول گنبد کتیبه‌ای گچبری شده مزین به آیات قرآنی بوده که به مرور زمان از بین رفته است.
چهار روزن در چهار طرف بنا و نیز روزنی در مرکز گنبد نور فضای داخلی را تامین می‌کند.
گنبد بنا دارای دو پوشش است. پوشش داخلی به صورت عرقچین و پوشش خارجی آن که به‌طور کامل فرو ریخته؛ به فرم هرمی بوده است.
کف اتاق را از قطعات سنگ تراشیده مفروش کرده و دیوارهای داخلی بنا را با گچ اندود نموده‌اند. از ظواهر امر این چنین برمی‌آید که مقبره اصلی در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقانی، مسجد کوچکی بوده که پخش نذورات و قرائت قرآن در آن صورت می‌گرفته است.
این بنا آغازگر معماری آذری در ایران، که با ساخت این بنا تزئین نمای بیرونی و سر درب بناها در معماری ایرانی رایج شده است.
برج مدور یکی از زیباترین برج‌های مدور در ایران است که به صورت استوانه‌ای گرد ساخته شده است.
گنبد کبود
از نظر معماری، آجری کاری و تزئینات کاشی از زیباترین بناهای تاریخی در ایران است.
این گنبد به صورت ۱۰ ضلعی و با تزئینات زیبای آجر و کاشی ساخته شده است. گنبد غفاریه بنایی است زیبا که در زمان حکومت ایخانان ساخته شده و از ویژگی‌های این بنای اجرای تزئینات زیبای کاشی در نمای شمالی آن است.
رصدخانه تارخی مراغه که روزگاری بزرگترین مرکز علمی جهان اسلام بوده و به دست خواجه نصیر الدین طوسی بنا شده دیگر جاذبه تارخی شهر مراغه است.
حاشیه رودخانه صوفی چای، سد علویان و مردق چای از جاذبه‌های طبیعی در مراغه است که گردشگران می توانند در این جاذبه ها ساعت ها و لحظات خوشی را با خود به یادگار ببرند.
سوغات مراغه
بازار مراغه جایی است که می‌توانید در آن برای انواع و اقسام ذائقه‌ها سوغات پیدا کنید. اما مهم‌ترین سوغات این شهر سجوق و صابون است.
اهالی شهر معتقدند با استفاده از این صابون سلامت مو به خوبی حفظ شده و این صابون از ریزش موی آنها جلوگیری می‌کند.
سجوق از دیگر سوغات این شهر و به لحاظ ظاهری شبیه قطاب است.
لوزینه و قرابیه دیگر شیرینی‌های مراغه هستند که در آنها مغز گردو و بادام به کار رفته است. اما کسانی که به خشکبار علاقه‌مند هستند، می‌توانند بادام کاغذی، قیسی، گردو، آلوچه و دیگر محصولات باغ‌های این شهر را برای سوغات به شهر خود ببرند. کوه‌های اطراف مراغه، به ویژه سهند نیز سوغات دیگری برای گردشگران این شهر به ارمغان آورده‌اند و آن عسل طبیعی است.
در مراغه، چای را با شیرینی مخصوصی می‌خورند که آن را شیرینی چای می‌گویند. این شیرینی همان شکرپنیر تهرانی‌ها و آب نبات بجنوردی‌ها و شاهرودی‌هاست که در طعم‌های مختلف، در بازار این شهر به فروش می‌رسد.
شیره انگور باغ‌های مراغه که در دبه‌های بزرگ جلوی هر مغازه خودنمایی می‌کند، دیگر سوغات این شهر به حساب می‌آید.
اگر هیچکدام از مواردی که تاکنون برشمردیم برای شما جذابیت ندارد، می‌توانید ماست و کره محلی مراغه را تجربه کنید. خامه مخصوص مراغه و سرشیر از دیگر محصولاتی هستند که جزو لبنیات محلی این شهر هستند و در بازار به فروش می‌رسند.
وضعیت اقتصادی
شهرستان مراغه به دلیل قابلیت‌های فراوان توسعه و به دلیل تأثیراتی که در حوزه منطقه‌ای جنوب غرب استان دارد از جمعیت‌پذیری بالایی برخوردار است.
فعالیت غالب صنعتی در این شهرستان بر صنایع تبدیلی کشاورزی و دامی استوار است و سایر فعالیت‌های صنعتی اهمیت کمتری در اقتصاد شهرستان دارند.
از 20 معدن فعال شهرستان مراغه هشت نوع ماده معدنی استخراج میشود که مهم‌ترین آنها زغال سنگ، سنگ آهک، خاک نسوز و مرمر می‌باشند که به دلیل کمبود واحدهای فرآوری مواد معدنی و صنایع پائین دستی، بخش اعظم این مواد معدنی به صورت خام از شهرستان خارج می شود.
وجود تولیدات کشاورزی و دامی، رتبه اول تولید عسل در استان، شبکه حمل و نقل ریلی، هوایی و زمینی، رشد بازرگانی خارجی با محوریت صدور محصولات کشاورزی (خشکبار) را فراهم آورده است به‌طوری که 54 درصد انواع خشکبار استان از این شهرستان صادر می شود.
با توجه به موارد فوق اولویت سرمایه‌گذاری این شهرستان در بخش کشاورزی است و سرمایه‌گذاری در بخش‌های خدماتی، گردشگری و صنعت و معدن در اولویت‌های بعدی و در راستای حمایت از بخش کشاورزی قرار می‌گیرند.
انتهای پیام/ع
